Астана 25 жылда қалай өзгереді?
Астана – Еуразияның жүрегі. Қазақстанның масштабты деңгейдегі мегаполистерінің бірі. Ең ірі экономикалық, әлеуметтік, өндірістік структуралар орналасқан республикалық маңыздылығы жоғары қала. Ерке Есілдің жағасынан бой көтерген алып қала уақыт өзгерісімен тек кемелдену мен көріктенудің жаңа белесіне көтерілуде. Қаланың атының қойылуының өзінде үлкен мән мен мәйек жатыр. Неге десеңіз, «Астана» сөзі негізінен парсы тілінен аударғанда табалдырық, сарайдың қақпасы, салтанатты орда есігі деген ұғымдарды білдіреді. Расында өзінің дамуға деген даңғыл жолына қадам басқан Қазақстан деген мемлекеттің салтанатты ордасына айналып отырған осы Астанадан тек жақсылықтың нышаны сезіледі емес пе? Орданың кешесі мен бүгіні барлығымызға айқын. Дегенмен, көрікті шаһардың 25 жылдан кейінгі бейнесі қандай болмақ? Сол кезге қиялымызда қонақ болу арқылы Астананың келешектегі сұлбасына тоқталғымыз келеді.
Бүгінгі уақыт технология мен техниканың прогрессивті дамуының жоғарғы санатқа көтерілген шағы. Менмін деген елдер жыл сайын таңғалатындай жаңа жаңалықтарды өмірге әкелуден қол үзбек емес. Бұлай деп отқанымыздың себебі биыл ғана жарық көргеніне қарамастан, қалың көпшіліктің қалауынан тыс қалмаған ақылды нейроталшықтар сіз бен біз армандаған нәрсенің барлығының бейнесін көз алдыңызда сызып береді. Шыны керек бұл деген бір ғажап қой. Осы нейроталшықтар біздің бас ордамыздың болашақтағы бейнесін бірнеше рет виртуалды түрде көрсетіп шықты. Пах шіркін деген эврикалық сезім сыйлайтын көріністерге көңіл толады. Біз сол бейнелер мен өзіміздің қиялымызды қосып қаламыздың бейнесін басқаша жасадық. 2020 жылы Лас-Вегаста CES көрмесі өтті. Көрменің тақырыбы «Болашақтың қалалары» деп аталды. Сол жерден де бірнеше ой алып реконструкциялау жасауды жөн көрдік.
Болашақтағы Астана ең алдымен күн және жел көзін пайдалану арқылы жылу, электр энергиясының шоғыры орналасқан, барлық ғимараттары ақылды техника және жасанды интеллектімен жабдықталған қала болмақ. Қаланың барық жолдарында экологияға зияны жоқ автономды көліктер жүреді және жолдар типтері бойынша 3-ке бөлінеді: жаяу жүргіншілерге, жәй қимылдайтын және тез қимылдайтын көліктерге. Сәйкесінше қала экологиясы осы арада әлде қайда жақсармақ. Сонымен қатар экотуризм бағыты да болашақтағы қаланың негізгі бағыттарының біріне айналмақ. Ғимараттарды тұрғызған уақытта үш сатылы өсімдіктер мен ағаштарды отырғызу міндет болып саналатын қала Азияның мәңгі жасыл оазисі болып есептелетін болады десек қате айтпағынымыз болады. Сұлулығы да, экономикасы да былай тұрсын. 25 жылдан кейінгі Астана қорқыныштан тәуелсіз қала. Бұл дегеніміз қала негізгі ресурстарын адамдардың қорқынышқа тәуелсіз жасайтын қадамдарына қолдау жасауға арнайды деген сөз. Қалада адамдардың емін-еркін қимылдауы мен үндестіктерін сақтау үшін арнайы көшелер мен орталықтар ашылған. Бір-бірімен ашық байланысқан қала аймақтары адамдарға тек батылдық сыйлайды. Сондай-ақ болашақтың қаласын құрастыруда 3 шетелдік тәжірибеге сүйендік:
- Солтүстік-Американдық тәжірибе. Технологияға көңіл бөлу, экономика, қаржы, еңбек ресурстарында кездесетін негізгі мәселелерді шешуге мүмкіндік береді;
- Батыс-Еуропалық тәжірибе. Қалалық коммуникацияларды дамыту институттары тұрғындар үшін әлеуметтік қолайлы орта және инновациялық белсенді болуға септігін тигізеді;
- Шығыс-Азиялық тәжірибе. Қоғам өмірін жақсарту үшін көпвекторлы қозғалыстар жасауға жол ашады.
Қала 4 релевантты концепцияны бір арнаға тоғыстырады.
- Өмір сүру белсенділігі мықты қала (Resilient city);
- Инклюзивті қала (Inclusive city);
- Автономды қала (Green city);
- Инновациялық қала (Innovative city).
Әрбір концепция қаланы шетелде баламасы жоқ ең үздік әрі инфраструктурасы дамыған алып шаһарға айналдырады.
Ақылды технология бүгінде кез келген болашақтың қаласының басты басқару жүйесі болып табылады. Ол эффективтілігі жоғары деректерді сақтау жүйесін, Дата-орталықтарында жүйелі және жоғары технологиялық тұтынушыларды қалыптстартырады. Сондай-ақ ақылды технология қалаға аумақты кеңейтудің көп нұсқалы, пайдалы моделін жасауға, дара локациялардың нарықтағы құндылығын арттыруға ықпал жасайды. Сол үшін қала «Performance-Based Codes» жүйесімен жабдықталған. Жүйе әр адамның қиын оқиғаға тап болуының алдын алады.
Болашақ үшін постпандемиялық және экономикалық жаңашылдықтарға қарсы тұратын қала иммунитетін қалыптастыру маңызды. Осыны ескере отырып, қалада ашық және жабық типтегі кеңістіктер ашылған. Яғни, коммерциялық «time-sharing» (коворкинг және квазиковоркингтер) көп.
Қаланың өркендеуімен ондағы тұрғындардың да сұранысы артады. Қоғамдағы индивидуалды белсенділік, жаңа мамандықтардың пайда болуы, мысалы, «қала аймақтарының кураторы» (дамыған қаладағы таптырмас мамандық), қала картасының интеллектілік моделдеуі, виртуалды эмпатиялық дамуға таптырмас мүмкіндік берді.
Біз үшін болашақтың қаласы Астананың дамығандағы бейнесі осындай. Сөз ашығында мұндай шаһарда тұру кімге болса да арман болмақ. «Астана 2050» моделі тұрақты өркендеу мен прогрессияның нәтижелі жемісі. Айта кету қажет. 25 жылдан кейінгі Астана ол жәй ғана бір аймақта орналасқан көп объекттер мен функциялардың жиынтығы ғана емес. Ол қарым-қатынастың реттілігі және мықтылығы. Қала тұрғындары қаланың басты ресурсы ретінде сол болашаққа жету үшін, қолынан келгенше дамудың айқын тұстарына қолы ашық ұстауы керек. Әрбірі өз алдына жеке инициатив алып, өз үлесін қосқан кезде ғана болашақтың қаласының негізі берік болмақ.
Бахытхан Ақмарал